Deze website is niet geoptimaliseerd voor gebruik in Internet Explorer (IE)
Project

Toekomst ouderenzorg een enorme uitdaging

De Nederlandse bevolking verandert sterk. Het aantal ouderen neemt enorm toe, er is een groot tekort aan personeel in de zorg en de mantelzorg staat onder druk. De zorg(markt) loopt vast als er niets verandert. Eigenlijk is dat nu al zo.

Nederland staat voor een grote opgave …

gelukkig oud stel

De cijfers liegen er niet om. Nederland telt in 2030 ruim twee miljoen 75-plussers, 720 duizend meer dan in 2020. Maar de top van de ijsberg wordt in 2040 bereikt. Dan zijn er ongeveer 700 duizend werkenden in de ouderenzorg nodig. Maar er is nu al een tekort aan personeel. Ouderen blijven langer thuis wonen. Als het echt niet meer gaat, met hoge indicatie, is er een plaats in een verpleeghuis. Daartussen zit een groot grijs gebied, met geduldig papier en vastgeroeste werkwijzen. De systeemwereld, die ver van de leefwereld van mensen afstaat. En zorg die onvoldoende aansluit bij behoeften van mensen.

Right to Challenge

Het Right to Challenge, verankerd in de WMO, zou hier verandering in kunnen brengen. Dit staat voor het recht om (de gemeente) uit te dagen. Kern van de aanpak is dat een (georganiseerde) groep bewoners taken van gemeenten kunnen overnemen als ze denken dat het anders, beter, slimmer en/of goedkoper kan. Bewoners kunnen daar een voorstel voor indienen bij de gemeente. Maar de praktijk is vaak een lange weg met hobbels. Er zijn gemeenten die passende lokale oplossingen stimuleren. Ze motiveren inwoners om het heft in eigen hand te nemen en ervoor te zorgen dat de meest kwetsbare burgers voldoende ondersteuning krijgen. Anderzijds zijn er gemeenten die worstelen met deze andere manier van werken, waarbij de informele zorg een belangrijke rol krijgt en samenwerking tussen formele en informele zorg cruciaal is. Ondanks dat starten er steeds meer bewonersinitiatieven.

Mirjam Timmermans

Projectleider, Onafhankelijk cliëntondersteuner sociaal domein

gelukkig oud stel

Krachten bundelen

De Zorgcoöperatie Hoogeloon speelde in 2005 als eerste in op de situatie. Bewoners bundelen daar de krachten om de zorg in het dorp zelf te organiseren, zodat oudere mensen in het dorp kunnen blijven wonen. Ook als ze intensievere zorg nodig hebben. Zo blijven ze betrokken bij het dorp en het dorp bij hen. Dat kan door goede samenwerking tussen vrijwilligers en zorgprofessionals van de lokale zorgaanbieder. ‘Tot uw dienst’ in Laarbeek ontstond hetzelfde jaar door het besef dat er een grote afstand was tussen gebruikers van zorg en de zorgverleners.

Sterke punten zijn de verbinding met het lokale netwerk en kleine zorgteams. Er is geen duur kantoorpand, waardoor tijd en geld ten goede komt aan de Zorg. En er is geen bureaucratisch systeem nodig om kwaliteit te bieden. Luisteren is belangrijker én in gesprek gaan met cliënten. Zo ontstaat een aanbod op maat. De organisatie heeft afspraken met zorgverzekeraars en is daarin uniek. Ook Elsendorp, Lierop en Schaijk kennen mooie voorbeelden. En het aantal groeit. Nederland heeft inmiddels een lappendeken van coöperaties waarbij Noord-Brabant zeer goed vertegenwoordigd is.

afbeelding van Anita van Leeuwen
Image

De Koepel Zorgcoöperaties Zuid Nederland, de verbindende schakel

Om deze initiatieven te ondersteunen is in 2014 De Koepel Zorgcoöperaties Zuid Nederland opgericht. Zij onderschrijft de urgentie om preventief te werken en andere, vernieuwende aanpakken voor zorg te ontwikkelen, denkend vanuit lokale behoeften en mogelijkheden. De Koepel vraagt ook aandacht voor die urgentie. Ze is de verbindende schakel tussen inwoners, initiatieven en zorgverzekeraars, en daarin onderscheidend. Ze wil daarmee goede zorg voor ouderen richting 2040 waarborgen. Die noodzakelijke stap!

Anita van Leeuwen, projectleider bij Zorgbelang Brabant|Zeeland, is de eerste professionele kracht van de Koepel Zorgcoöperaties Zuid Nederland. Als netwerkcoördinator fungeert zij als kwartiermaker en werkt in nauwe samenwerking met de regionale platforms. Wederkerigheid, onderlinge kruisbestuiving en het delen van kennis en ervaringen zijn daarbij belangrijk uitgangspunten.

Een initiatief starten is geen sinecure

Dat het lastig is voor bewonersinitiatieven, blijkt uit de vele gesprekken die Anita voerde met bestuurders van zorgcoöperaties. Bewoners krijgen te maken met wet- en regelgeving die niet voor hen is gemaakt. Besturen gaven aan daar soms 75% van hun tijd mee kwijt te zijn: “Ze krijgen te maken met het kaliber subsidieaanvragen, bedoeld voor grote zorginstellingen, maar niet voor vrijwilligers. Je hebt papieren tijgers nodig om je door alle subsidieregels en wetgevingen heen te worstelen. Dat kan veel eenvoudiger. Als je bewoners vraagt om zelf initiatieven te ontplooien moeten de randvoorwaarden daar ook bij passen.”

“De samenwerking tussen vrijwilligers en beroepskrachten is cruciaal. Alleen dan kun je de klus klaren. Het is daarbij belangrijk dat een bewonersinitiatief niet wordt overgenomen door een grote zorgaanbieder of gemeente. Maar die neiging is er wel. Het initiatief moet van de bewoners blijven. Die betrokkenheid is heel erg belangrijk. Zij zijn de opdrachtgever. Naar elkaar luisteren, elkaar serieus nemen, betrekken en samenwerken. Daar gaat het om.”

afbeelding gelukkig oud stel

Initiatieven ondersteunen en bij elkaar brengen

“Mijn rol is om initiatieven in de Noord-Brabant, Zeeland en Limburg als een spin in het web te ondersteunen”, licht Anita toe. “Er zijn initiatieven met veel ervaring maar ook net startende. Vaak lopen ze tegen dezelfde knelpunten aan. Kennis delen doet soms wonderen. Zo ben ik betrokken bij ‘Zorgen doe je samen’ een platform van initiatieven in Zuidoost Brabant. Dat is cluster van zorgcoöperaties die regelmatig samenkomen. Ik deel hun kennis met de andere platforms en vice versa. Maar ook activiteiten vanuit bijvoorbeeld Nederland Zorgt Voor Elkaar, netwerkpartner van de Koepel. De Koepel kent 4 van deze regionale platforms. Een 5e platform zit in de startfase. Ik ben sparringpartner voor de lokale initiatieven, maar neem het werk niet over. Daarnaast ondersteun ik het bestuur van de Koepel.”

Mooi voorbeeld: het project ‘Goed voor elkaar’

“Om vereenzaming tegen te gaan en zelfstandigheid te bevorderen is het belangrijk dat ouderen een netwerk om zich heen hebben en houden, waar zij op terug kunnen vallen. Om hier met ouderen aan te werken is de methode ‘Goed voor elkaar’ ontwikkeld in Laarbeek. Een goed sociaal netwerk wordt ingezet als een instrument voor preventie. Deze methode met toolkit wordt binnen verschillende gemeenten uitgevoerd. Onder andere in Asten, Leende en Oosterhout. Ook in de Limburgse mijnstreek gaat men van start. Oorspronkelijk was de methode bedoeld om ouderen van 65 jaar en ouder toe te rusten met een toekomstbestendig netwerk. Het is een heel bruikbaar instrument voor bewustwording. De Koepel ondersteunt en deelt de kennis.”

afbeelding oud stel
afbeelding gelukkig oud stel

Thema’s die leven

“Er zijn veel gemeenschappelijkheden”, vervolgt Anita. “Bewonersinitiatieven willen graag aan de slag met thema’s zoals de rol van de dorpsondersteuner, die een belangrijke rol speelt in de verbinding tussen de informele en formele zorg. En op korte termijn spelen de gemeenteraadsverkiezingen en met name de noodzaak van bewustwording bij lokale politieke partijen om iets aan het zorginfarct te doen. Een voorbeeldbrief hiervoor is op de website van de Koepel te vinden. Wat ik zelf heel erg opvallend vond is de kracht die er vanuit bewonersinitiatieven kwam tijdens deze coronatijd. De zorg werd afgeschaald. Bewonersinitiatieven sprongen daarop in en keken naar activiteiten die nog wel mogelijk waren. Daaruit blijkt de kracht van de lokale gemeenschap.”

Anita besluit: “Ik vind het heel fijn om dit werk te doen. Ik voel en zie de noodzaak. Ik ervaar wat er om mij heen gebeurt. Ouderen willen graag thuisblijven, maar als ze vervolgens beperkter worden ligt het risico van vereenzaming op de loer. Hoe mooi is het dan dat de lokale gemeenschap daar op inspringt en zorgt dat ouderen, ook als het wat minder wordt, in hun vertrouwde omgeving worden opgevangen. In plaats van naar de dagopvang in een andere plaats.”

Doorpraten over dit thema? Of wil je hier ook mee aan de slag?

Neem voor meer informatie contact op met Anita van Leeuwen: avleeuwen@zorgbelang-brabant.nl.

Dit project past goed in deze samenwerkingen

Dit project is een voorbeeld van maatwerk wat wij kunnen bieden. Deze dienst bieden we aan verschillende samenwerkingspartners. Hiernaast zie je voor welke organisaties deze dienst ook passend is.

Al onze samenwerkingen
afbeelding treinstation Tilburg
Gemeenten en provincies

Wij denken mee vanuit het gedachtegoed positieve gezondheid en met een mensgerichte insteek. Verrijk het beleid met het perspectief van inwoners. Zodat zij gezond en veerkrachtig zijn in hun woonplaats, in Brabant en Zeeland.

Lees meer
Jeugdhulp instellingen

Onze vertrouwenspersonen zijn er voor jongeren en hun ouders. Ze beantwoorden vragen en ondersteunen bij klachten. Door onze contacten met jongeren en ouders weten we wat er speelt. Signalen en verbeterpunten brengen we in. Zodat we samen de jeugdhulp steeds een beetje beter kunnen maken.

Lees meer
Ziekenhuizen

Hoe zorg je als ziekenhuis dat de patiënt zich welkom en gehoord voelt? Hoe stimuleer je de patiënt om zelf mee te denken en mee te beslissen? We denken met je mee en helpen je vooruit.

Lees meer
GGZ instellingen

Aandacht voor mentale gezondheid voor mensen in Brabant en Zeeland. Mensgericht, inclusief en herstelgericht. Inzet van ervaringsdeskundigen en cliëntparticipatie werkt hierbij. Hoe kun je beide borgen in je organisatie?

Lees meer
VVT instellingen

Hoe zorgen we er samen voor dat de cliënt de juiste zorg op het juiste moment krijgt? We denken met je mee vanuit het perspectief van die cliënt. De signalen die onze cliëntondersteuners ophalen bij cliënten, zetten we hierbij in.

Lees meer
gehandicaptenzorg
Gehandicaptenorganisaties

Meedoen in de maatschappij, gelijke behandeling en gelijkwaardigheid voor mensen met een beperking. We zetten ons in voor een inclusieve samenleving. Waar vraag en aanbod elkaar ontmoeten.

Lees meer
Eerstelijnszorg

Toegankelijke eerstelijnszorg, dichtbij, in de eigen buurt of wijk. Goede zorg die aansluit op de patiënt/cliënt, digitaal wanneer het kan. Waar zorgverleners samenwerken om goede zorg te leveren. Hoe helpen we jouw organisatie hierbij?

Lees meer
Sociaal ondernemers en initiatiefnemers

Lever je met jouw onderneming, initiatief of project een positieve bijdrage aan de maatschappij? We brengen je graag in contact met anderen die ook een maatschappelijke missie hebben. Met het doel om kennis, ervaring en expertise te delen

Lees meer

Blijf op de hoogte

Meld je aan voor onze maandelijkse nieuwsbrief. Daarin informeren we je over onze projecten, diensten en samenwerkingen.