Toekomst ouderenzorg een enorme uitdaging

Krachten bundelen

De Zorgcoöperatie Hoogeloon speelde in 2005 als eerste in op de situatie. Bewoners bundelen daar de krachten om de zorg in het dorp zelf te organiseren, zodat oudere mensen in het dorp kunnen blijven wonen. Ook als ze intensievere zorg nodig hebben. Zo blijven ze betrokken bij het dorp en het dorp bij hen. Dat kan door goede samenwerking tussen vrijwilligers en zorgprofessionals van de lokale zorgaanbieder. ‘Tot uw dienst’ in Laarbeek ontstond hetzelfde jaar door het besef dat er een grote afstand was tussen gebruikers van zorg en de zorgverleners.

Sterke punten zijn de verbinding met het lokale netwerk en kleine zorgteams. Er is geen duur kantoorpand, waardoor tijd en geld ten goede komt aan de Zorg. En er is geen bureaucratisch systeem nodig om kwaliteit te bieden. Luisteren is belangrijker én in gesprek gaan met cliënten. Zo ontstaat een aanbod op maat. De organisatie heeft afspraken met zorgverzekeraars en is daarin uniek. Ook Elsendorp, Lierop en Schaijk kennen mooie voorbeelden. En het aantal groeit. Nederland heeft inmiddels een lappendeken van coöperaties waarbij Noord-Brabant zeer goed vertegenwoordigd is.

De Koepel Zorgcoöperaties Zuid Nederland, de verbindende schakel

Om deze initiatieven te ondersteunen is in 2014 De Koepel Zorgcoöperaties Zuid Nederland opgericht. Zij onderschrijft de urgentie om preventief te werken en andere, vernieuwende aanpakken voor zorg te ontwikkelen, denkend vanuit lokale behoeften en mogelijkheden. De Koepel vraagt ook aandacht voor die urgentie. Ze is de verbindende schakel tussen inwoners, initiatieven en zorgverzekeraars, en daarin onderscheidend. Ze wil daarmee goede zorg voor ouderen richting 2040 waarborgen. Die noodzakelijke stap!

Anita van Leeuwen, projectleider bij Zorgbelang Brabant|Zeeland, is de eerste professionele kracht van de Koepel Zorgcoöperaties Zuid Nederland. Als netwerkcoördinator fungeert zij als kwartiermaker en werkt in nauwe samenwerking met de regionale platforms. Wederkerigheid, onderlinge kruisbestuiving en het delen van kennis en ervaringen zijn daarbij belangrijk uitgangspunten.

Een initiatief starten is geen sinecure

Dat het lastig is voor bewonersinitiatieven, blijkt uit de vele gesprekken die Anita voerde met bestuurders van zorgcoöperaties. Bewoners krijgen te maken met wet- en regelgeving die niet voor hen is gemaakt. Besturen gaven aan daar soms 75% van hun tijd mee kwijt te zijn: “Ze krijgen te maken met het kaliber subsidieaanvragen, bedoeld voor grote zorginstellingen, maar niet voor vrijwilligers. Je hebt papieren tijgers nodig om je door alle subsidieregels en wetgevingen heen te worstelen. Dat kan veel eenvoudiger. Als je bewoners vraagt om zelf initiatieven te ontplooien moeten de randvoorwaarden daar ook bij passen.”

“De samenwerking tussen vrijwilligers en beroepskrachten is cruciaal. Alleen dan kun je de klus klaren. Het is daarbij belangrijk dat een bewonersinitiatief niet wordt overgenomen door een grote zorgaanbieder of gemeente. Maar die neiging is er wel. Het initiatief moet van de bewoners blijven. Die betrokkenheid is heel erg belangrijk. Zij zijn de opdrachtgever. Naar elkaar luisteren, elkaar serieus nemen, betrekken en samenwerken. Daar gaat het om.”

Thema’s die leven

“Er zijn veel gemeenschappelijkheden”, vervolgt Anita. “Bewonersinitiatieven willen graag aan de slag met thema’s zoals de rol van de dorpsondersteuner, die een belangrijke rol speelt in de verbinding tussen de informele en formele zorg. En op korte termijn spelen de gemeenteraadsverkiezingen en met name de noodzaak van bewustwording bij lokale politieke partijen om iets aan het zorginfarct te doen. Een voorbeeldbrief hiervoor is op de website van de Koepel te vinden. Wat ik zelf heel erg opvallend vond is de kracht die er vanuit bewonersinitiatieven kwam tijdens deze coronatijd. De zorg werd afgeschaald. Bewonersinitiatieven sprongen daarop in en keken naar activiteiten die nog wel mogelijk waren. Daaruit blijkt de kracht van de lokale gemeenschap.”

Anita besluit: “Ik vind het heel fijn om dit werk te doen. Ik voel en zie de noodzaak. Ik ervaar wat er om mij heen gebeurt. Ouderen willen graag thuisblijven, maar als ze vervolgens beperkter worden ligt het risico van vereenzaming op de loer. Hoe mooi is het dan dat de lokale gemeenschap daar op inspringt en zorgt dat ouderen, ook als het wat minder wordt, in hun vertrouwde omgeving worden opgevangen. In plaats van naar de dagopvang in een andere plaats.”